Πινακοθήκη
ηρωικών μορφών
(78)
Επιμέλεια
Γ.Γ.Γ
====================
Οι τομές στην ιστορία ενός έθνους επέρχονται από τους
πρωτοπόρους και κατά μία συστηματική αβελτηρία τής ιστοριογραφίας, η οποία
επιμένει στους προβλημένους και στους νικητές, περνούν στο παρασκήνιο. Μία
τέτοια περίπτωση είναι ο δημοκράτης Γ. Λογοθέτης της Σάμου, ψευδώνυμο του
Γεωργίου Παπλωματά.
Του ΒΑΣΙΛΗ
Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ για την Ελευθεροτυπία
Γ. Λογοθέτης Λυκούργος: Ο
απελευθερωτής της Σάμου
«Ηταν ένας εκ πεποιθήσεως
δημοκρατικός και συνεπής ηγέτης», αποφαίνεται ο Μ. Β. Σακελλαρίου
Αυτή την
πολυσχιδή μορφή και ιδρυτή της πρώτης ελληνικής μετοθωμανικής δημοκρατίας, της
Σαμιακής Πολιτείας, βιογραφεί ο ακαδημαϊκός Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου. Η ιστορική
μελέτη του «Ενας συνταγματικός δημοκράτης ηγέτης κατά την Επανάσταση του ’21. Ο
Γ. Λογοθέτης Λυκούργος της Σάμου (1772 -1850)» κυκλοφορεί σ’ ένα άριστο
τυποτεχνικά τόμο από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (σελίδες 478, τιμή: 16
―).
Ο
Λογοθέτης, μυημένος με τα προτάγματα της Φιλικής Εταιρείας, έπαιξε
πρωταγωνιστικό ρόλο στην απελευθέρωση της Σάμου, τόσο από τους εσωτερικούς
δυνάστες-προεστούς του νησιού, προσδεδεμένους στο άρμα της οθωμανικής
κατάκτησης, όσο και από τους οθωμανούς κατακτητές, κατά τον
εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821.
Γιος του
Γιάννη και της Μαρούδας Παπλωματά, αφού απέκτησε τις πρώτες σπουδές του στη
Σάμο -είχε γεννηθεί στο Καρλόβασι-, μετοίκησε στην Κωνσταντινούπολη και εν
συνεχεία τον συναντάμε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Σ’ αυτές θα αποκτήσει
πολιτική εμπειρία, όπου διορίστηκε γραμματέας του Ηγεμόνα της Βλαχίας, Κωνσταντίνου
Υψηλάντη. Ο Αλέξανδρος Σούτσος τον προβίβασε σε Λογοθέτη – και τον τίτλο αυτό
χρησιμοποίησε και ως επώνυμο στο υπόλοιπο της ζωής του.
Μέσα στην
ελληνορθόδοξη κοινότητα της Σάμου, κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, είχαν
δημιουργηθεί δύο φατρίες με τα ονόματα Καρμανιόλοι και Καλλικάντζαροι. Οι
Καρμανιόλοι εξέφραζαν κυρίως το νέο επιχειρηματικό ναυτικό πνεύμα, ενώ οι
αντίπαλοί τους -κατά κύριο λόγο προεστοί- ταυτίζονταν με την οθωμανική
«νομιμότητα». Την τετραετία 1808-1812 επικράτησαν οι Καρμανιόλοι κι όταν
υποχώρησε η δύναμή τους, ο Λογοθέτης εξορίστηκε και επέστρεψε το 1821 ως ο
ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης.
Ολοκληρωμένη
προσωπικότητα, χωρίς να ρέπει σε επιλογές υπό την πίεση του θυμικού, είχε σκέψη
-κατά τον Μ. Β. Σακελλαρίου- δομημένη, οξεία, συστηματική, νηφάλια,
αντικειμενική. Μ’ αυτά τα δομικά χαρακτηριστικά στις αποφάσεις του, ήταν
διορατικός και προνοητικός, εξ ου και σχεδίαζε τις ενέργειές του και χάραζε
πολιτική.
Οι
στρατηγικές του ικανότητες του επέτρεψαν να αποκρούσει τις οθωμανικές
επιθέσεις, ενώ ταυτόχρονα είχε θεσπίσει το «Στρατοπολιτικό Διοργανισμό της
Νήσου Σάμου».
Ετσι η
Σάμος διατήρησε την ελευθερία της μέχρι το τέλος της επανάστασης, πάντα υπό την
έγκριση του σαμιακού λαού. Οπως αντιλαμβάνεσθε, δημιούργησε ένα τοπικό αυτόνομο
κράτος το οποίο διέθετε έναν πειθαρχημένο στρατό. Η κυβέρνησή του είχε
δημοκρατικά χαρακτηριστικά, αφού βρισκόταν υπό τον έλεγχο εκλεγμένων από τον
λαό πληρεξουσίων.
Η
συνέλευση του 1823 τον ανακήρυξε «Κυριάρχην της πατρίδος» και υποσχέθηκε σε
αυτόν «πάσαν ευπείθειαν και υποταγήν».
Του
χρεώθηκε, ωστόσο, η αποτυχία της επανάστασης στη Χίο, κυρίως λόγω της
εκφρασμένης διαφωνίας του Υψηλάντη και των ντόπιων προυχόντων για τη
συγκεκριμένη κίνηση, και εκλήθη στην Πελοπόννησο, το 1822, για να απολογηθεί.
Έπειτα από
μια ολιγόμηνη κράτησή του, αναγνωρίστηκε από τον Καποδίστρια η προσφορά του και
του ανατέθηκε η έκτακτη επιτροπεία της Λακωνίας και της Μεσσηνίας. Οταν, μετά
την υπογραφή του Πρωτόκολλου του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου 1830, εξαιρέθηκε
η Σάμος από τα όρια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους -και αγωνίστηκε μόνη της
ώς το 1834-, περιόρισε το ρόλο του. Άφησε τη λήψη αποφάσεων αποκλειστικά σε
έκτακτες συνελεύσεις αντιπροσώπων του λαού.
«Ηταν
επομένως ένας εκ πεποιθήσεως δημοκρατικός και συνεπής ηγέτης. Χωρίς υπερβολή η
Σάμος υπό τη διοίκησή του ήταν de jure και de facto μια δημοκρατία, γεγονός
βεβαίως μοναδικό σε όλο το χώρο της Ελληνικής Επαναστάσης. Λαός και αρχηγός
έτρεφαν αμοιβαία εμπιστοσύνη και αλληλοσεβασμό και λειτουργούσαν ως αδιαίρετο
σύνολο», αποφαίνεται ο Μ. Β. Σακελλαρίου.
Ωστόσο η
επιμονή των Σαμίων και η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων είχαν ως αποτέλεσμα να
προκριθεί για τη Σάμο το καθεστώς της αυτόνομης ηγεμονίας, υποτελούς στο
σουλτάνο έναντι ετήσιου φόρου 400.000 γροσίων. Η ηγεμονική διοίκηση επιβλήθηκε
διά της βίας το Μάιο του 1834 από μοίρα του οθωμανικού στόλου υπό τον Χασάν
μπέη.
Οι
πρωτεργάτες της επανάστασης και μέρος του πληθυσμού εξαναγκάστηκαν να
μεταναστεύσουν στο ελληνικό κράτος και οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην
περιοχή της Χαλκίδας.
Ανάμεσά
τους και ο Λογοθέτης, ο οποίος τιμήθηκε με τον τίτλο του Συμβούλου της
Επικρατείας και του Γερουσιαστή. Άφησε την τελευταία του πνοή, το 1850, στην
Αθήνα.
Ο Γ.
Λογοθέτης Λυκούργος σε πίνακα του Νικηφόρου Λύτρα (1896)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου